Duncan Charters estas Prezidanto de UEA kaj katedra profesoro pri lingvoj,
kulturoj kaj humanismaj stu­doj en la usona universitato Principia College.

La arto labori kune

• Duncan Charters

Nova inventaĵo mia? Mi ne donos kialon protesti! Efektive temas pri la titolo de konata verko, la festlibro de amiko, mentoro kaj prezidinto de UEA, Humphrey Tonkin, kiu ĵus plian ju­bileon festis, dek jarojn post la apero de tiu volumo. Mi ofte pensas pri ĝia titolo, ĉar tiu ampleksa kompilaĵo an­koraŭ nutras min per siaj riĉaj studoj pri la fenomeno de niaj lingvo kaj mo­vado. La libro memorigas elstaran ek­zemplon de unu el miloj da modeloj de plena vivo daŭre dediĉita al efika antaŭenigo de la originala ideo de D-ro Zamenhof, kun la evoluado apo­gata de la komunumo de uzantoj de nia lingvo. Kaj ja temas pri “nia ling­­vo”, ĉar ni elektis ĝin kaj ĝin ne po­se­das alia popolo ol la nia. Mi de­di­ĉis mian tutan profesian vivon al la ins­truado de la hispanaj lingvo kaj kul­turo, kies konturoj entenas brilan kaj riĉan kontribuon al la lingva kaj spiri­ta progreso de la homaro, kaj pro tio dum jardekoj lumigis mian vivsperton kaj tiun de miaj kolegoj kaj studentoj. Tamen vi certe komprenas kial ĝi ne­niam povos esti “mia” lingvo en la sa­ma senco kiel Esperanto estas mia, kaj nia kara lingvo.

Tio formas parton de la daŭre ne­atencebla logiko de la kreaĵo de D-ro Zamenhof, kaj la lingva komunumo, kiu devis naskiĝi por fari el junula projekto vivantan komunikilon: ling­von pretan por konformiĝi al ĉiuj nu­naj kaj estontaj postuloj por justa kaj egaleca interŝanĝo de informoj, ideoj, emocioj kaj konceptoj. Malgraŭ la evo­luo de ĉiam pli potencaj tradukiloj, kaj la premo por lerni kaj uzi naciajn ling­vojn, kiuj reprezentas kulturan kaj po­litikan potencon en la mondo, restas la logiko de persona, nacikulture neŭ­trala peranto de profunde homa in­terkomunikado.

La antaŭnelonga forpaso de “la nepo de la Majstro” kaj la aktiva par­topreno de liaj du filinoj en la subteno de nia movado memorigas pri la po­tenco de logika ideo, kiu transiras de unu generacio al alia. Antaŭ du ja­roj la prezidanto Mark Fettes indikis ke nia tasko estas, pere de nia unika ko­munikilo, semi la saman kuraĝon kaj es­peron, kiun montris Zamenhof kaj lia familio. Ili esperis vidi “unu gran­dan rondon familian” de la tuta ho­maro. Ĉu ni povus helpi tion atingi, se ni vere kredus kaj laborus por tio, ki­on nomis Humphrey Tonkin “dinami­ka kaj aganta tutmonda Esperanta Inter­nacio”, kiam li demandis “Pro kio nia Esperanto”? Ĉu tia koncepto estas ne­cesa, akceptebla por nia membraro, en nia nuna epoko?

Kiam mi estis naŭjara, mi memo­ras ke nia angla lernejestro informis nin jene en malpli ol duonminuto: “La mondo bezonas internacian ling­von. Tio ekzistas. Ĝia nomo estas Es­peranto. Tamen la esperantistoj nenion faras por antaŭenigi ĝin.” Mi retenis neniun alian deklaron de tiu mia ler­nejestro, sed liaj vortoj gravuriĝis en mia memoro. Interese ke li ne donis la respondecon pri tiu al li evidenta mondprogresigilo al si mem, al ni, al politikistoj, al Unuiĝintaj Nacioj; sed rek­te al la esperantistoj. Ĉu ni akceptas la defion ke tiu plibonigo dependas de nia respondeco, nia energio, nia kre­emo, nia fido, kaj jes, de nia Asocio, kiu reprezentas antaŭ mondaj organizaĵoj la rezultojn de nia kuna laborado kaj nian deziron kunmarŝi kiam niaj vo­joj povas konduki al similaj celoj, aŭ kuraĝe apartiĝi kiam niaj celoj ne koincidas?
Mi memoras interesan okazon ki­­am antaŭ jaroj mi, sensperta juna akompananto de tre saĝa ĉefdelegito de UEA, Bill Harmon, intervjuiĝis en ra­di­ostacio en la usona ĉefurbo kie ni kon­gresis. Ni atendis dum du intervjuoj kun reprezentantoj de aliaj movadoj evi­dente marĝenaj al la tiutempa uso­na socio. La intervjuanto pikadis, pri­mokis, psike draŝis ilin konstante, provante konfuzi kaj ridindigi la inter­vju­­atojn antaŭ la publiko. Bill kaj mi in­ter­ŝanĝis mienojn, imagante tion, kio atendas nin. Ni tamen restis trank­vi­laj, kaj Bill normale amikiĝis kun la inter­vjuisto dum paŭzo, kaj pozitive pri­komentis lian programon. Ni pretiĝis por la intervjuo. Tiumomente mi me­moris deklaron eldiritan antaŭ jaroj de alia prezidanto de UEA, Prof. D-ro Ivo Lapenna, en seminario por junaj universi­tatanoj esperantistaj. Laŭ La­penna, ne ekzistas argu­mento nere­fu­tebla kontraŭ Esperanto, kondiĉe ke ni konscience prenu la tempon por edukiĝi pri la faktoj. Por li, tio es­tis respondeco de universitatanoj oku­pi­ĝantaj pri la internacia lingvo. La in­tervjuo komenciĝis. Post unu-du ma­li­cetaj enkondukaj ko­mentoj pri la ŝaj­na stulteco de la ideo ke oni povas krei artefaritan lingvon, kiu tute ŝan­ĝos la komunikajn kutimojn de la mondo, li subite haltigis sin mem antaŭ ol ni povis respondi. Post mal­longa paŭ­zo, li deklaris: “Tamen, se antaŭ jarde­koj
sidus antaŭ mi la fratoj Wright, kun mia sinteno mi estus kri­tikinta la ab­surdan ideon ke homoj povas flugi tra la aero en maŝinoj, kaj vidu kiel stul­ta mi aspektus poste!” Sekve de tiu dek­la­ro, ĉio ŝanĝiĝis, li fariĝis tre amikema, faris inteligentajn demandojn, kaj ne interrompis niajn (espereble) inteli­gentajn respondojn.

Kio okazis? Mi po­vas nur hi­po­tezi ke influis la fak­to ke ni kon­du­tis res­pekteme kaj nor­ma­le, kom­pa­tis la kon­diĉojn de lia inter­vju­loko, ne kre­dis lin nia malamiko sed pro­fe­siulo, ki­un ni de­vas helpi por ke li faru bone sian tas­kon por la pub­li­ko: kaj krome, ke in­te­ligenta per­so­no povas kompreni la logikon de Espe­ranto. Mi trovis tian pozitivan sintenon ĉiam pli inter pro­fesiaj kolegoj, kiuj komprenas ki­al nia lingvo povas esti utila en la edu­kado de lernantoj al interkultura kompe­tento, kiam ili povas egalece lerni ko­muniki multe pli rapide ankaŭ ling­ve, kaj ne limiĝas al nur unu lingva kaj kultura teritorio. Tion influis ankaŭ la fakto ke universitataj esploristoj (ĉe­fe esploristinoj, interese) kuraĝas nun ver­­ki pri Esperanto kaj ne sentas sin pri­­mokataj de kolegoj. Ankaŭ tio estis unu el la ĉefaj celoj de D-ro La­penna an­taŭ jardekoj, kaj almenaŭ parte ple­­numiĝis la deziro, kiu por li estis an­taŭkondiĉo de sukceso por Es­pe­ranto. Aldone al tio, se pli ol du milionoj da lernantoj elektis Esperanton en Du­olingo kaj aliaj lingvolernaj retejoj, evi­dente ne ŝajnas al tiuj tuta stultaĵo de­diĉi tempon al ĝia esplorado.

Gravas ke ni klare kaj konsekven­ce vidu la pli vastan panoramon de tiuj kondiĉoj, kiuj hodiaŭ favoras la pli vastan akcepton kaj uzadon de nia lin­gvo. Tie ni devas trovi nian ins­piron por plua kunlaborado, ĉar ni multf­lan­ke progresis de post kiam mi eklernis la lingvon. Kiam ni vidas malaltiĝon de la membronombro de la Asocio kaj la bezonon alĝustiĝi al malfavora fi­nanca situacio, evidente necesas plur­flanke labori por ekvilibrigi la situ­acion. En eduka institucio, kiun mi ko­nas, la ĉefa administranto ricevis in­s­trukcion de la direktoroj redukti la elspezojn pro manko de financa ekvi­libro. Lia studfako estis komerca ad­ministrado, kaj li klarigis al la ko­mu­numo ke kiam necesas reduktoj, organizaĵo devas samtempe havi in­s­piran vizion kaj strategion por ser­vi la klientaron en novaj manieroj, kun novaj programoj kaj serĉado de rimedoj por ilin financi. Baza principo estas ke institucio ne povas postvivi, se ĝi nur reduktas elspezojn kaj sek­ve servojn. Se ĝi farus tion, ĝi dro­nus pro interna memkritikado kaj inter­pro­grama luktado por konservi la res­tantajn financajn rimedojn. Ni nun ko­mencas diskuti pri strategia plano, kiu aperos en la Forumo por komentoj de la membroj kaj diskutado antaŭ akcepto dum la UK en Montrealo, Kongreso, kiu parenteze estos ĉi-jare unike alloga.

Kion ni lernu el la konstatoj de tiu universitata administranto? En UEA, ne­cesas ke ni serĉu financajn rimedojn ekster nia kotizpaganta membraro por vivteni la Asocion kaj ĝiajn servojn. Tion la nova estraro jam entreprenis, kaj ne senrezulte. Kio necesas por daŭra sukceso? Nia kapablo montri al ek­steraj organizaĵoj ke ni havas la de­ziron kaj organizajn fortojn por kun­labori kaj helpi ilin atingi la celojn kiujn ili starigis por si mem. Tio kla­ri­gas nian reprezentiĝon en la ĵus oka­zinta kunsido de Unesko en Parizo, kie niaj reprezentantoj povis alparoli la delegitojn de aliaj oficiale agnoskitaj Ne­registaraj Organizaĵoj. Ankaŭ nian partoprenon en la Konferenco pri Ci­vila Socio de Unuiĝintaj Nacioj, kie plu­raj el ni povis reliefigi la problemojn kaj diskriminacion kiun kaŭzas troa premo por uzi nur grandajn lingvojn, aŭ nur la anglan. En alia konferenco, TEJO povis provizi per rapidservo pri tradukado de dokumentoj pro nia in­ternacia reto de kontaktoj. Ni trovis ke ni povas krei videojn por montri la diversecon de niaj asocioj kaj landoj, ke ni kapablas servi muzikfestivalojn serĉante partoprenantojn pro niaj kon­taktoj en multaj landoj. Individue, nia celo estu liveri al novaj interesatoj pre­cize tiujn servojn, kiuj respondas al iliaj jamaj interesoj kaj pasioj, pli­ri­ĉigante ilin per niaj publikaĵoj kaj ni­aj transnaciaj kontaktretoj. La nova re­tejo de UEA, prilaborata de la gru­po AKSO, kiu dokumentas sian prog­re­son, estos plenkapabla kunigi kaj mo­dernigi la servojn de UEA kaj TEJO kaj ilian retan prezentadon post lanĉo atendata antaŭ la jarfino.

Kaj precize tio klarigas nian re­liefigon de la Kongresa temo de la ve­nonta UK, la 75-a datreveno de Unu­iĝintaj Nacioj, kaj la lanĉon de dis­ku­tado en nia nova Forumo kaj ali­lo­ke preparanta la vojon al la sesioj en la UK. Tiuj montros al la mondo ni­an intere­son alporti niajn fortojn por kunlabori por reciprokaj celoj, inkluzive pacon kaj konservadon de la planedo. Ne ne­cesas ke ni konsentu aŭ pri la agado aŭ pri la celoj de UN. Ni tamen pensu kune pri tio kiel ni povos pliefikigi la aga­don en kampoj, kiuj interesas nin, en kaj ekster la tradiciaj organizaĵoj.

En UEA ni travivis interesan mej­loŝtonon en nia pasinta Kongreso en Lahtio. Unuafoje en dudek jaroj la Ko­mitato devis elekti inter kandidatoj por la prezidanta ofico. En antaŭaj jaroj, post esploro ŝajne ĉiam aperis unu taŭ­ga kandidato, kaj lian nomumon kon­firmis la Komitato. Ĉi-foje du sur­prizoj. Kandidatoj estis du. Kion fari? Ĉu unu sin retiru (oni flustris ke tio sol­vus la dilemon!)? Ne. Do batalema kam­panjo kun debatoj, akuzoj, atakoj pro misfarado, promesoj pri drastaj ŝan­ĝoj kaj plibonigoj? La dua surprizo: ankaŭ ne! La du kandidatoj laboris por reciproke kompreni kion alportus la alia al la tasko, kaj ĉiu akceptis esti vicprezidanto, se la alia elektiĝus pre­zidanto. Ĉu surpriza rezulto? Ĉu pa­ca kaj komprenema demokratio kun reciproka estimo estas parto de la Es­peranta kulturo? Aŭ se ĝi ne estas, ĉu ĝi estu? Kaj dum la venonta jaro, ni frontu la demandon ĉu sufiĉas nur ko­muna lingvo por efika interkonatiĝo kaj interagado trans la diversaj mond­kulturoj, aŭ ĉu ni bezonas trej­ni­ĝon pri interkultura komunika kom­pe­ten­to por maksimume profiti nian espe­rantistecon? Ni havas ion por doni al la mondo en tiu kampo, sed nur se ni investas pri ĝi kaj rezulte povos servi al aliaj organizaĵoj, kiuj bezonas tiun trejnadon, esencan por nia kunvivado sur nia planedo.

En movado kiel la nia, mal­kon­sentoj ofte abundas precize pro tio ke ni investis tempon kaj monon por suk­­cesigi ĝian agadon, kaj la opinioj kaj konduto de aliaj povas ŝajni sub­fosi niajn konkludojn pri la plej efika maniero atingi la celon (se ni povas eĉ interkonsenti pri tio). Kion fari do? Antaŭ ĉio, ni respektu la bonan moti­vadon de ĉiu, kiu kaptis la valoron de nia lingvo por nia hodiaŭa mondo aŭ simple por nia propra pliriĉiĝo. Se konato interesiĝas nur pri la mo­va­do mem aŭ pri iu faka aspekto de ĝi, kaj ne pri eksteraj rilatoj, ni ĝo­ju ke nia amiko trovas ĝuon en tio. Tio plifortigas nin. Se alia volas sim­ple disvastigi Esperanton, ankaŭ tio ne­cesas. Se alia ĉefe interesiĝas pro­po­ni servojn al aliaj grupoj pere de Es­peranto, ni ankaŭ ĝoju ke tiu agado se­ri­ozigos nin en la okuloj de la mondo kaj plene kompensos la fortostreĉon ankaŭ finance. Ni respektu, amu niajn diferencojn, sed por honori D-ron Za­menhof, ni celu montri al la mondo ke ni kapablas solvi konfliktojn inter ni mem kaj inter aliaj, kaj ne aldoni al la suspektoj kaj miskomprenoj en nia mondo.

UEA ja bezonas vian helpon por fokusigi nian agadon plej efike. Multaj jam helpas finance kaj per sindediĉa la­boro. Ni vidos grandan progreson, se ĉiu membro celos du taskojn: unue, trovi almenaŭ unu specifan kampon en kiu ŝi aŭ li konstante kontribuos dum la jaro, kaj due, humile ami kaj res­pekti la kunlaborantojn, ĉar nur ti­el nia ŝipo daŭre flosos super la kir­li­ĝantaj ondoj, kaj ni kapablos plene de­monstri al nia mondo la idealojn kaj praktikan logikon de nia ideo. Ni aten­du ke la jaro 2020 atestos antaŭen­salton en nia memfido kaj en la atendataj re­zultoj.

Tiu ĉi artikolo estis publikigita en la januara numero 2020. Sekvi la plej novajn publikaĵojn de la revuo Esperanto povas membroj de UEA kaj la abonantoj. Aliĝi al UEA kaj aboni la revuon eblas ĉi-tie.