Novaj esperantistoj naskiĝas en Norda Koreio

• Wu Guojiang

Inter la 4-a kaj la 7-a de junio 2018 la unua Ĉina Esperanto-karavano, konsistanta el 18 personoj, 10 es­pe­ran­tistoj kaj 8 familianoj, realigis vi­ziton al Norda Koreio kaj atingis la celitan Esperanto-semadon.
Dum kelkdek jaroj oni tre volas scii pri nia lingvo en tiu mistera lando tra diversaj kanaloj, kaj espereble kontak­tis tieajn samideanojn. Laŭ István Ertl, eksa redaktoro de la revuo Esperanto, dum la vizito al Norda Koreio de Jan Koszmaluk, tiama prezidanto de TEJO, por la Monda Festivalo de Junuloj kaj Stu­dentoj, kiu okazis 1–8 julio 1989, li ne estis informita pri la ekzisto de iuspeca Esperanto-vivo dum oficialaj interparoloj kun ŝtataj reprezentantoj el tiu lando pri Esperanto. Per-Aarne Fritzon el Svedio volis renkontiĝi kun tieaj esperantistoj, kiam li vizitis tiun landon en la jarfinaj ferioj de 1982-83, sed ricevis nean respondon, t.e. ke ne ekzistas esperantistoj tie. La for­pasinta Andrzej Grzębowski el Pol­lando, eksa prezidanto de Monda Tu­rismo, bedaŭrinde ne sukcesis realigi sian multjaran deziron pri Esperanto-renkonto en Nor­da Koreio [1]. La espe­ran­tista delegacio de la Aso­cio pri Franc-Korea Amike­co ne kontaktis esperantistojn, ankaŭ ne atingis veran Esperanto-instruadon, kvan­kam ili havis sukcesan vizi­ton al tiu lando en 2017 [2]. Ulrich Lins el Germanio en sia artikolo “Nokta Aven­turo en Pjongjango”, ape­rinta en la revuo Monato en 2005, same pensis tiel: de preskaŭ 40 jaroj mankas ĉia infor­mo pri tiea Esperanto-movado [3]. Ŝajne estas malfacile ekkoni kaj kontak­ti la esperantistojn de Norda Koreio.

Membroj de la dua karavano kun verda simbola flago

Do, ĉu esperantistoj ekzistas en tiu mistera lando? Mi laŭ diversaj in­formoj opinias, ke ili ja ekzistas . Ĉar la lando havis historion de Esperanto. Ki­el oni scias, la Korea duoninsulo estis dividita en du partojn (norda kaj su­da) post la finiĝo de la Dua mondmili­to en 1945. Fondiĝis Korea Respubliko (Suda Koreio) en aŭgusto 1948, kaj la Demokratia Popola Respubliko de Ko­reio (Norda Koreio) en septembro 1948. La duoninsulo havis komunan his­to­rion de la Esperanto-movado an­taŭ la malintegriĝo. Tamen malfermis pa­ĝon de Norda Koreio pri la Espe­ranto-movado tiuj esperantistoj, kiuj ĉefe venis el Suda Koreio kaj restis tie por ĉiam, kiam la du landoj fondiĝis en 1948. Inter ili s-ro Hong Myungheui kaj s-ro Pak Hun-yung respektive ler­nis Esperanton ĉirkaŭ 1910 kaj en 1920 en Shanghai, Ĉinio. Ili eniris en la postenojn de vic-ĉefministroj de Norda Koreio [4]. S-ro Song Bong-uk, la tiama ministro pri financoj, pre­zidis Nord-Korean Esperanto-Aso­ci-o­n, fonditan en 1959. Poste pli ol 650 personoj partoprenis en la unuaj du Esperanto-kursoj. En 1964 la aso­cio eldonis 350-paĝan vortaron de Es­pe­ranto, eĉ Radio Pjongjango havis kel­k­jaran elsendon en Esperanto [4, 5]. Tiuj personoj ludis gravan rolon por evoluigi la tiean movadon. Indas men­cii, ke ankaŭ s-ro An U-seng (1907-1991), fa­ma esperantisto (kun Esperanto-nomo “Elpin”), por serĉi kaj elfosi la restaĵojn de sia onklo An Jung-geun, kiu paf­mortigis la japanan ĉefministron Itoo Hirobumi en 1909 en Haerbin en Ĉi­nio, restis en Norda Koreio en 1948 laŭ interkonsiliĝo kun Kim Gu (no­mata kiel patro de la Korea Sen­de­penda Movado) kaj Kim Il-sung (la unua prezidanto de Norda Koreio). En la mezo de la 70-aj jaroj li vizitis Ĉinion tiucele [6]. Li lernis Esperanton ĉirkaŭ 1927 en Ĉinio kaj aliĝis al la Ĉina Esperanto-movado en 1934 kaj kun ĉinaj esperantistoj partoprenis en la kontraŭjapana movado por la na­cisavo.
Tieaj samidenanoj ĉiam per di­versaj formoj aŭ rimedoj kontaktis es­perantistojn de aliaj lan­doj. Kiam Osmo Buller el UEA vizitis Ĉinion en apri­lo 1987, s-ro Dai Songen el Ĉina Esperanto-Ligo (ĈEL) diris al li, ke esperantis­to el Norda Koreio ĉiujare vi­zitas Pekinon. S-ro Dai kon­­dukis s-ron Buller al la ho­telo, kie tiu esperantisto lo­ĝis. Laŭ rakonto de s-ro Buller ili intervidiĝis kaj in­terparolis dum pli ol unu horo. Tiu esperantisto pa­rolis Esperante tre flue kaj scivolis pri UEA kaj Esperanto en d­iversaj landoj, sed nevolonte parolis pri la propra lando [7]. S-ro Elpin vivis ĝis la 22-a de februaro 1991. Kelkajn jarojn antaŭ lia forpaso, lia nepo vizitis s-ron Károly Fajszi (1911–2004), la est­ron de granda privata Esperanto-bib­lioteko en Budapeŝto. Tie li menciis, ke lia avo kunlaboris en Hongkongo kun la hungara esperantisto Ferenc (Francis) Braun (1896-1992) [8]. S-ino Yu Jianchao memoris, ke ŝajne en 1993 aŭ en 1994 ŝi ricevis leteron de esperantistino el Norda Koreio, ki­am ŝi ĵus eniris en la Esperanto-sekci­on de Ĉina Radio Internacia (ĈRI). La letero estis verkita en Esperanto. En 2004 mi ricevis la respondon “Ko­ran dankon”, kiam mi sendis al la retpaĝo http://www.korea-dpr.com/users/esperanto/ la retan bultenon Informilo de Ĝemelaj Urboj, kiun mi redaktas, ankaŭ tio estas nur unu fojo ĝis nun. En 2008 s-ro Liu Jianguo krome konfir­mis al Libera Folio, ke li efektive ha­vas kontakton kun Esperanto-parolantoj en Norda Koreio[1]. El tiuj faktoj mi certas, ke esperantistoj ekzistas, sed pro iuj kialoj ili elektis silentigi sin.

Prof. Li Weilun donas manskriban mesaĝon en la Muzeo de Donacoj

La sukcesa vizito tute dankindas al penado de s-ro Zhang Wei, emerita instruisto de la angla lingvo. Li loĝas en Dandong, urbo de la Liaoning-pro­vinco en Ĉinio, kaj tuj najbara al Nor­da Koreio. Li havas du idealojn. La unua estas, ke li volonte okupiĝas pri martiroj de la Ĉina Popola Volontula Armeo en du landoj. Li ĉefe organizas por gefiloj de la martiroj en Norda Ko­reio viziton al la tomboj, kaj al Su­da Koreio por serĉi kaj viziti tiujn vik­timajn lokojn aŭ batalkampojn; foje li komisiite anstataŭas ilin, por fari ti­ajn vizitojn. Ĝuste pro tio ĉiujare li kelkfoje vizitas Nordan kaj Sudan Ko­reiojn. Ankaŭ pro tio li estas konata en Ĉinio. Certe li tre bone scias pri la politikoj kaj statoj de la du Koreioj.
La dua estas semi Esperanton. Li funkciigis Esperanto-kursojn en la komenco de la 1980-aj jaroj, eĉ en la jarfino de 1982 li instruis Esperan­ton. Krome li konas an­kaŭ la korean lin­g­von. Li modeste diris, ke li parolas la ko­­rean lingvon pli bone ol Esperanton.
Sufiĉaj estis la preparoj por la ka­ravano. S-ro Zhang ĉiam opinias, ke Norda Koreio ne povas manki al la granda familio de Esperanto, do, kun tiu ideo li provis kontakti turismajn servojn en Pjongjango, la ĉefurbo de Norda Koreio, kaj kun ili diskuti pri enkonduko de Esperanto en aprilo 2016; unu jaron post tio, nome en ap­ri­lo 2017, li sukcese alportis al Nor­da Koreio kaj donacis al du turismaj servoj la lernolibrojn Moderna Es­peranto Por Infanoj, verkitajn de prof. Li Weilun, kiu emeritiĝis el la Pekina Lin­gva Universitato. Tiam li instigis la du servojn elekti laborantojn por lerni Esperanton, kaj promesis, ke en la ve­nonta jaro li gvidos Esperanto-ka­ra­vanon al ilia lando. En 2018 li ko­mencis tian agadon por efektivigi la planon. En majo li speciale vizitis Pjong­jangon por interkonsiliĝi kun ili pri Esperanto-instruado. Ili decidis elek­ti kvar ĉiĉeronojn por ke ili lernu Es­peranton; i.a iu ĉiĉerono mem estas gvidanto. Tiuj ĉi personoj ricevis bo­nan edukon kaj flue parolas la ling­vojn ĉinan kaj anglan. Laŭ la inter­kon­siliĝo tiuj ĉiĉeronoj utiligos tri ves­perojn por lerni Esperanton de prof. Li Weilun kaj s-ino Shi Xueqin, kiuj ali­ĝis al la karavano. Post la reveno el Pjongjango, s-ro Zhang tuj vizitis Su­dan Koreion kaj tie prenis Esperan­tajn librojn, kiujn donacis s-ro Lee Jung-kee, estrarano de UEA. Krome li speciale preparis emblemojn de Es­peranto kaj verdan simbolan flagon de la karavano.

S-ro Zhang Wei donacas E-lernolibrojn al ĉiĉerono

Riĉaj estas la fruktoj de la karava­no. La agado de s-ro Zhang Wei vekis aten­­ton en Esperantujo. Nemalmultaj es­perantistoj esprimis bondezirojn al la vizito, i.a. s-ro Christian Lavarenne el Francio laŭde versis: “Kun gratul’ elkora pro sukceso !/jam la dua, el seri’ sen ĉeso:/de la Longa Muro ĝis la maro/kaj nun eĉ en Norda Koreio,/baldaŭ, sur dek miloj da ĉevaloj/nia diligenta kolegaro”. Jes, la vizito suk­cesas! Kiel esperis s-ro Petro Zil­var, s-ino Zsófia Kóródy kaj s-ro Otto Kern el la germana Esperanto-urbo, la vizito havos maturajn fruktojn. La karavano sukcesis transdoni al la kon­cernaj de­par­tementoj leteron de d-ro Lee Young-koo, prezidanto de Korea Esperanto-Asocio (KEA), en kiu li skribis, ke Esperanto povas lumigi direktan lam­pon por konstrui ponton de nere­gis­tara interŝanĝo de Suda Koreio kaj Norda Koreio, kaj esprimis ardan de­ziron interŝanĝi kun esperantistoj aŭ Esperanto-organizaĵoj en Norda Ko­reio, kaj esperas, ke okaze de la 100-a datreveno de KEA en 2020 povus ren­kontiĝi kaj kunsidi la sudaj kaj nordaj samideanoj. La departementoj plezu­re transprenis la leteron, kaj samtem­pe promesis, ke ili helpe serĉos mal­novajn esperantistojn en Norda Ko­reio.
La ŝtata biblioteko ĝoje ricevis du kompletojn da Esperanto-libroj, do­na­citajn de la karavano. Tio signifas, ke finiĝas la historio de la biblioteko sen Esperanto-libroj. La respondeculo de la biblioteko sciigis, ke la libroj eniros en elektronikan katalogon kaj ajna persono povos pruntepreni ilin.
Laŭplane kvar ĉiĉeronoj plezure plenumis la lernadon de la fundamento de Esperanto kaj havas proprajn Es­pe­­­ranto-nomojn, nome Arbaro, Flo­ra, Be­la kaj Juvela. Ili lernas tre dili­gen­te. Kiam ili renkontiĝis kun la Dua Es­peranto-karavano organizita de s-ro Zhang inter la 29-a de junio kaj la 2-a de julio, ili povis simple inter­paro­li kun veteranaj esperantistoj el la ka­ra­vano en Esperanto. Tio ne nur pru­vas, ke ili kapable memlernas nian ling­-von, sed signifas, ke jam naskiĝis no­-vaj esperantistoj en Norda Koreio!
Aktivaj estas la eĥoj al la vizitoj. En Norda Koreio du karavanoj kun Es­pe­ranto-emblemoj kaj verdaj simbolaj flagoj vizitis multajn vidindejojn, ki­el la Amikeca Turo, la monto Mjohang-san kaj Panmunjom (komuna sekureca areo inter Norda kaj Suda Koreioj) ktp.

Ĉina juna esperantisto instruas Esperanton al ĉiĉeronino

Prof. Li Weilun invitite donis al la Mu­zeo de Donacoj manskriban poe­man Esperanto-mesaĝon: “Ni instruis dum tagoj tri./ Verda Stel’/Brilas tie ĉi./” Ili algluis Esperanto-markojn al la venta ekrano de la vojaĝbuso, kiun ili pre­nis. Per tiu serio da agadoj gvidantoj kaj ĉiĉeronoj el kelkaj turismaj servoj nun scias, kio estas Esperanto, arde es­pe­ras ke ili lernos Esperanton en la estonteco, kaj ilian landon vizitos pli multaj esperantistoj – el Ĉinio kaj aliaj landoj. Iu universitato estas kon­sideranta enkondukon de Esperanto kaj komencas interkonsi­liĝon kun ni. Krome la prelego de s-ro Zhang pri vizito de la du karavanoj ankaŭ tiris la atenton en la 74-a IJK.
La agadoj de la Ĉinaj Esperanto-Ka­ravanoj al Norda Koreio havas mej­loŝtonan signifon. Tio havas plurajn as­­pektojn. En la nova epoko vere realiĝas Esperanto-instruado. Efika metodo semi Esperanton en tiu lando estas tro­­vita, t.e. kontakto kun turismaj servoj estas efika kanalo por disvastigi kaj se­mi Esperanton. La karavanoj ver­kis/as/os novajn paĝojn por la historio de la Esperanto-movado en Norda Koreio. Fak­toj pruvas, ke Esperanto povas kon­strui alian ponton por interŝanĝo inter la popoloj de Norda kaj Suda Koreioj. Ti­al mi subtenas la alvokon, ke surbaze de la nuntempa bona komenco oni de­vas organizi simpozion pri Esperan­to en Norda Koreio ĉiujare, UEA kaj ali­aj Esperanto-organizaĵoj ĉiurimede kreu kondiĉojn por partoprenigi no­vajn esperantistojn de Norda Ko­reio en in­ternaciaj Esperanto-aran­ĝoj. Plue ĉi tie mi substrekas, ke estas ne­facile fo­si kanalon por semi Espe­ran­ton en Norda Koreio. Ekster­landaj es­pe­rantistoj, kiuj povas eniri en tiun lan­don, aktive konstruas kaj tenas bo­nan me­dion en Esperantujo por tie dis­vastigi nian lingvon, ne faras nega­tivajn komentojn al la tieaj politiko kaj ŝtatestroj en la Esperanto-gazetaro, ĉar tiaj komentoj ne estas favoraj al la evo­luo de nia lingvo en tiu lando, des pli ke nia lingvo estas neŭtrala.
Kontaktu nin, se vi volas aliĝi al la venonta karava­no; kontaktu nin se vi volas renkonti tieajn esperantistojn: ghemelurboj@sina.cn, amikeco999@21cn.com

S-ino Shi Xueqin, du ĉiĉeroninoj kaj Prof. Li Weilun sur la kajo de la trajna stacio de Pjongjango

* * *

Referencoj:

1.http://www.liberafolio.org/arkivo/www.liberafolio.org/2008/nordkoreio/
2. François Lo Jacomo, Vojaĝo en Nord-Koreio, le monde de L’Espéranto, 2017, 2 (599):18-19
3. http://www.monato.net/2005/008536.php
4. Doi Ĉieko, Gvidlibro pri Esperanto-Movado en Azio. Jokohamo: Mevolibroj, 1995:52-57
5. https://eo.wikipedia.org/wiki/Esperanto-movado_en_Nord-Koreio
6. http://www.360doc.com/content/18/0515/15/42582073_754151005.shtml
7. Trezoro Huang Yinbao, La tagoj de mia volontula laboro en la Centra Oficejo de UEA.
Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 2017:135-136
8. http://www.elerno.cn/mo­vado/shi%20chengtai.pdf

Tiu ĉi artikolo estis publikigita en la decembra numero 2018. Sekvi la plej novajn publikaĵojn de la revuo Esperanto povas membroj de UEA kaj la abonantoj. Aliĝi al UEA kaj aboni la revuon eblas ĉi-tie.