“Ĉiutage vi verŝu lakton en glason kaj...”

• Anna Striganova
Inui Tomiko. La nanoj en domo kun granda zelkovo.
JEI, 2017, 208 p.
Prezo ĉe UEA: € 9,00

“Mi tion nomas la alta – la elek­titajn kaj triste apartigitajn formojn de ekzisto, al kiuj necesas rilati kun de­likata tenero. La granda ĉiam montras sin potenca, ĝi surmetas fortajn botojn kaj tute ne bezonas iun respektople­nan kulton. Sed ĝuste la alta tuŝas la animon. Ĝi estas, diablo min prenu, la plej kor­tuŝa, kio ekzistas sur la Tero.”
(T. Mann)

Mendi en la katalogo de UEA

Mia subita konatiĝo kun La na­noj en domo kun granda zelkovo jam pro­mesis al mi, ke la legado estos pro­funde kortuŝa. “La libro de la jaro” – tra­dicia programero de UK, dediĉita al novaperintaj libroj, venis al sia fino kaj jam iom lacigis la aŭskultantojn.
Sed ili ĉiuj igis sin eksilenti ankoraŭ por kel­kaj minutoj, ĉar la homo, aperinta sur la scenejo, estis tiom emociita, ke li ŝajnis tuj ekploronta. El lia iom tro sen­toplena rakonto, mi sukcesis kom­pre­­ni nur tion, ke en la libro temas pri na­noj, etaj hometoj, kiuj vivas sian vivon, kaj estas tie homoj, plejparte infanoj, kiuj nutras la nanojn per lakto. Nep­ras nutri ilin ĉiutage, aŭ ili mortos, ĉar ili tute ne kapablas vivi sen homoj. Sed poste komenciĝas la dua mondmilito kaj nun tro malfacilas trovi lakton, ĝi ja al homoj mem ne sufiĉas... Kaj jen
ĉio. Sed io en la tremanta voĉo de la ra­kontanto flustretis al mi, ke plenkres­kaj viroj ne rakontas pri infanaj stult­aĵoj preskaŭplorante. Kaj mi ne eraris.
Se ni parolas pri bonaj, indaj in­fanaj libroj – kaj La nanoj en domo kun granda zelkovo sendube estas unu el tiaj –, ni povus rigardi al ili an­koraŭ de alia vidpunkto. Per okuloj de plen­kres­kulo, mi ja skribas nun de tiu vi­voflanko.
Unue ekzistas tiaj libroj, kiujn ni ŝategas en infaneco, kiuj kreas por ni mondon ĝis sinforgeso magian, kiam ni estas etaj kaj impresiĝemaj. Sed iĝinte plenkreskaj ni relegas ilin nur por kap­ti iom da dolĉa melankolio, miraklo ne plu volas aperi kaj la senco ne plu tu­ŝas gravajn pensokordojn. Tiaj libroj res­tis por ĉiam tie, en mondo, kie iridoj estis pli altaj ol ni kaj kaŝis mielajn palacojn en siaj ombraj sinoj. Tiaj libroj mem ne plu estas interesaj.
Due ekzistas porinfanaj libroj, ki­uj enhavas kaŝitan polvokovritan man­­sardon, kie fantome drivas duaj kaj tri­aj sencoj de sugestio: seriozaj aĵoj por maturaj homoj. Tiaj libroj danke al buntaj vestaĵoj kaj brilaj karakteroj pla­ĉas al infanoj, kaj danke al profunda senco, ne komprenita en infaneco, pla­ĉas al plenkreskuloj ilin relegantaj. Ti­el, legante en infaneco, kaj legante pli poste ni legas kvazaŭ du diversajn librojn.
Kaj trie ekzistas tiaj infanaj libroj, kiuj absolute samgrade kaj samsence estas serioze interesaj kaj al infanoj kaj al plenkreskuloj. Nenio estas kaŝita, ĉi­uj sencoj estas sincere prezentitaj al la leganto kaj ili restas gravaj, sendepen­de de aĝo, gravaj kiel unua printempa subneĝa floro aŭ kiel papilio ĵus for­bru­linta en la varmego de lampo. Tiaj aĵoj, ki­uj restas gravaj malgraŭ la aĝo kaj vi­vosperto, estas nemultaj. Kaj do tiaj tri­aj libroj estas nemultaj. Pri unu el ili mi rakontas nun, kaj ja tie, kie vi­ro-rakontisto kaŝis siajn larmojn, mi plo­regis, laŭte singultante, kaj ofte de­mandis min, ĉu vere mi estas tiu homo, kiu mi volas esti.
La unua aĵo, pri kiu mi devas aver­ti vin – vi ne trovos en la libro ion krom tio, pri kio mi jam rakontis al vi, pri kio rakontis al mi la viro dum la UK. Tie estas fragilaj nanoj, infanoj, kiuj nutras ilin. Kaj – jen ja estas tio, pri kio mi anko­raŭ ne rakontis – estas glaso por lakto, kiu estas blua. Por homoj kiuj iam tenere gardis en siaj junaj koroj palajn florojn de eŭropa romantika literaturo, tio ja estos grava, ĉar ĝi tuj memorigos pri la blua birdo (de M. Maeterlinck) aŭ pri la blua floro (de Novalis) – ambaŭ estas tute ne fremdaj al nia blua glaso. Sed ni revenu al la libro.
Nanoj nenion utilan faras al ho­moj, ili preskaŭ ne komunikas kun homoj, ili simple vivas en sia eta vi­vo. Ili tute ne estas bezonataj al ho­moj, sed ili estas fragilaj, ili mortos, se iu ho­mo – por ili ne gravas kiu – ne alportos la ĉiuvesperan glason da lak­to. Kaj ti­uj homoj, kiuj iam almenaŭ por unu kur­ta momento eksentis, ke estas la plej grava afe­ro en ilia vivo ĉiuvespere por­ti lak­ton al la na­noj, iom post iom iĝas iomete stran­­-gaj ho­moj. Tiuj stul­tuloj su­bite ĉesas kre­­di ke gravas mal­ami aliajn homojn pro iuj fantomaj ki­aloj; ke, eble ne tiom necesas, ke es­tu milito; ke eble la plej puraj kaj pravaj estas ne tiom pravaj kaj puraj; ke ne nepras malestimi homojn, kiuj ha­vas aliajn lingvojn kaj aliajn diojn. Tiuj stultuloj ne plu volas militi. Ne­niu ligo ŝajnas ekzisti inter tiaj certe teruraj pensoj kaj fragilaj nanoj, sed ial evidentas ke ĝi ekzistas.
Sed komenciĝas milito. Kaj lakto estas necesa por soldatoj. Ili estas for­taj kaj belaj, ili kapablas tute reale defendi aliajn homojn, savi sian landon kaj ĝi­an gloron. Do por kiu lasi la lakton, for­ŝirante ĝin de si mem dum tiuj mal­sataj nigraj tagoj – ĉu al soldatoj aŭ al nanoj? Ĉu entute ekzistas rajto elekti? Kiam flamo de incendio forportis la do­mon kun granda zelkovo, nur kna­bo, kiu ne ŝatis nanojn kaj revis esti sol­dato, trovis en si fortojn por helpi venki la incendion, forporti aĵojn el la domo, kon­soli panjon. Ili, soldatoj, povas de­fendi ĉion, kio estas reala kaj utila, ili estas pura realeco, kaj certe ili venkos, kaj certe la futuro de la mondo apartenas al ili. Sed nanoj... nanoj estas tio, sen kio, certe daŭrante, la turniĝo de nia Tero tamen iĝos tute vana. Na­noj estas tio, kion ni povas traduki al la lingvo de plenkreskuloj kiel “la senco de la vivo”, aŭ “koro de fantazio”, aŭ per alia same fipatosa esprimo.
Do, se ie en la fino de la unua ĉa­pitro vi sukcesos kompreni ke temas tute ne pri nanoj kaj tute ne pri lakto, ke ĉiu el ni ĉiutage elektas al kiu doni la lakton – ĉu al nanoj, aŭ al soldatoj, aŭ ja lasi ĝin por si – se vi tion kompre­nos, vi ŝatos tiun libron sendepende de via aĝo. Sed pro la sama kaŭzo, se vi legos ĝin ie laŭvoje, ne forgesu pre­ni naztukon, homoj ĉiam ploras le­gan­te pri siaj propraj misoj kaj pri si­aj propraj mondoj, perdiĝintaj ie en stelplena pasinteco, mondoj kun grandaj arboj kaj bluaj glasoj.

Tiu ĉi artikolo estis publikigita en la aprila numero 2018. Sekvi la plej novajn publikaĵojn de la revuo Esperanto povas membroj de UEA kaj la abonantoj. Aliĝi al UEA kaj aboni la revuon eblas ĉi-tie.