Intervjuo kun Jo Haazen

Zamenhof-Festo en belga konsulejo en Sankt-Peterburgo. Foto: Alexander Egorin

Ĉi-numere la Redakcio decidis paroli kun Jo Haazen. Li estas konata flandra muzikisto kaj esperantisto. Li ege famiĝis kiel kariljonisto kaj instruisto. Jo Haazen ricevis plurajn premiojn, distingojn kaj dekoraciojn, inter kiuj: la ordenon “Honors of Music” (Universitato de Kaliformio, 1980), Civilan Ordenon Unuaklasan (Belga Ministerio pri Internaj Aferoj, 1995,), Honora Eŭropa Senatano Pro Pace et Unitate, e meritu et honoris causa (BVSE-UEF, 2000), honorigan diplomon de la urbo Sankt-Peterburgo (2004), “Ordenon de la Amikeco” pro sia “unika kontribuo al la revivigo de la mu­ziktradicioj en la fortikaĵo de Petro kaj Paŭlo, siatempe kreitaj fare de la imperiestro Petro la Granda” (Rusio, 2004, enmanigis la prezidanto de Rusio Vladimir Putin), Komandoro en la Ordeno de la Krono (distingis la belga reĝo Albert II, 2012) kaj multajn aliajn. Pliajn informojn pri li vi povas trovi en Vikipedio – https://eo.wikipedia.org/wiki/Jo_Haazen.
Li aktive kontribuas al la Esperanto-movado, prelegas dum Esperanto-aranĝoj, ekzemple, dum IKU-sesioj en la Universalaj Kongresoj.


Katedralo de Petro kaj Paŭlo en Sankt-Peterburgo

Revuo Esperanto: 2018 estis nomita la Jaro de la Esperanto-kulturo. Kion laŭ vi signifas Esperanto-kulturo?

J.H.: La Esperanto-kulturo estas fondita sur etika bazo, ligita kun la hu­ma­nismaj konceptoj de d-ro L. L. Za­menhof, kiu estas rekonita de Une­sko kiel “valora persono en la kam­poj de edukado, scienco kaj kul­turo”. La Espe­ranto-kulturo estas esen­ce huma­na ĉar ĝi celas la pacan unuiĝon de la homa­ro per facile lernebla “neŭtrala” ling­vo, kontraŭe al naci­ismaj tendencoj ki­uj ĉefe okupiĝas pri propraj poli­tikaj, ekonomiaj kaj strategiaj inte­re­soj. Esperanto estas do grava socia fe­nomeno, animita de forta interna ideo de interpopola amikeco, idealo kiu daŭ­re inspiras milojn da homoj. Evi­den­te la Esperanto-kulturo havas ankaŭ literaturajn valorojn: romanojn, poezi­on ktp. Krome, tre gravas komunika­do – parola kaj skriba, same kiel stu­dado kaj praktikado de nia lingvo por ke ni parolu modele, klare, logike kaj elokvente. Jen kelkaj atentindaj aspektoj de la Esperanto-kulturo.

Revuo Esperanto: Kadre de la Inter­nacia Kongresa Universitato (IKU) kaj dum aliaj aranĝoj vi faras sciencajn pre­legojn pri artoj, speciale pri la ka­riljono, via muzika instrumento. Kiel vi taksas la nunan staton de sciencaj esploroj en Esperantujo?

J.H.: Sciencaj esploroj kaj publikaĵoj en Esperanto ĉiam ekzistis, speciale en la kampo de lingvistiko, sed ankaŭ pri medicinaj, matematikaj, astrofizikaj
kaj soci-politikaj temoj. Kompreneble, sci­encaj esploroj en Esperantujo anko­raŭ ne estas tiel multnombraj kiel en teknike progresintaj landoj, kvan­kam
rimarkeblas modesta, daŭra pro­gre­­so. Citindas sciencaj eldonaĵoj de di­vers­landaj esperantlin­gvaj univer­si­tataj se­sioj kaj la altnivelaj publika­ĵoj de la Internacia Kongresa Univer­sitato (IKU), redaktataj de prof. Amri Wan­del.

Prelego kadre de la Inter­nacia Kongresa Universitato, 102-a UK en Seulo

Revuo Esperanto: Ĉu vi povus iom rakonti pri via Esperanta kaj ekster­esperanta agado en Rusio?

J.H.: Post miaj taskoj kiel muzikisto (municipa kariljonisto) en Antverpe­no kaj post tridekjara gvidado de la Reĝa Kariljon-Instituto en Meĥleno (Bel­gio) mi revivigis la kariljonan ar­ton en Rusio, importitan en la 18-a jar­cento de la Rusa imperiestro Petro la Granda. En 2001 mi starigis novan kariljonon en la historia fortikaĵo de Sankt-Peterburgo. La projekto altiris cen­tojn da sponsoroj el multaj landoj, inter kiuj ankaŭ estas esperantistoj. Ĉar temis pri translima amikeco kaj in­ternacia kunlaboro, la projekto altiris la atenton de eminentuloj, diplomatoj kaj politikistoj kiujn mi de tempo al tem­po atentigis pri la valoro kaj la rolo de la universala lingvo. Dum mult­nombraj vojaĝoj kaj koncertoj en ĉiuj kon­tinentoj mi ofte havis okazojn por paroli pri Esperanto, memorante la vor­tojn de d-ro Zamenhof: “…Ni semas kaj semas konstante…”. En 2006 la Sankt-Peterburga Ŝtata Universitato mal­fermis Fakultaton pri Artoj, kie mi fari­ĝis profesoro pri kariljonado. Intertempe mi konatiĝis kun rusiaj esperantistoj, kun kiuj okazis interesaj interŝanĝoj de ideoj por reunuigi samideanojn en Sankt-Peterburgo, urbo kiu an­taŭ kvindek jaroj ĝemeliĝis kun Antverpeno dank’ al kontaktoj inter belgaj kaj ru­saj esperantistoj dum la Universalaj Kon­gresoj en Antverpeno en 1911 kaj 1928.

Revuo Esperanto: Vi estas la motoro de la Esperanto-societo en Sankt-Pe­terburgo, societo kiu nomiĝas “Ka­riljono”. Ĉu vi povas iom rakonti pri tio?

La kariljono en Sankt-Peterburgo

J.H.: La Esperanto-movado en Ru­sio jam en la 19-a jarcento estis tre aktiva kaj pli-malpli sukcese – ni diru “mo­deste” – travivis plurajn sociajn, poli­tikajn kaj historiajn obstaklojn, inter kiuj la Oktobran Revolucion en 1917. Post la disfalo de Soveta Unio en 1991, la rusiaj esperantistoj ekaktivis pli in­dividue ol antaŭe, kio ŝajnis al mi ne aklaminda. Homoj ja devas vive ren­­konti unu la alian por kreskigi siajn kolektivajn, sociajn intencojn. Tamen la movado iom post iom reorganiziĝis en pluraj urboj, ankaŭ en Sankt-Pe­ter­burgo, kie nuntempe esperantistoj kunvenas ĉiun monaton en la sino de la Ŝtata Muzeo pri la Historio de Sankt-Peterburgo, pli precize en la fa­ma Petropaŭla fortikaĵo, kie tro­vi­ĝas maŭ­zoleo kun la tomboj de ĉi­uj rusi­aj imperiestroj depost la 18-a jar­cento. La maŭzoleo havas imponan 123-­metrojn altan orumitan turon kun grandega muzika instrumento nomata “karil­jono”, konsistanta el kvar-oktava kla­varo kun 51 sonoriloj. Tie aŭdiĝas regule la Esperanto-himno de Félicien de Ménil, pro kio lokaj samideanoj entuziasme elektis por sia klubo en 2008 novan nomon: Esperanto-Soci­eto “Kariljono”! La klubo eĉ havas or­kestr(et)on nomatan “Blua Ponto”.

Leciono en la Sankt-Peterburga Universitato

Revuo Esperanto: Oni scias, ke dum Zamenhof-Tagoj vi organizas imponajn festadojn en Peterburgo. Kie kaj kiel ili okazas?

J.H.: La historio de Esperanto montras multajn interesajn momentojn, ek­zem­ple la uzadon de Esperanto en 1921 fa­re de la Internacia Labora Oficejo (ILO); la unuan interŝtatan rekonon de Espe­ranto kiel “klara” lingvo por telegrafio fare de la Ligo de Nacioj en 1924; la Ĝenevajn somerajn universitatajn kur­sojn pri psikologio, elektrotekniko, in­ter­nacia juro kaj lingvoscienco de 1925 ĝis 1927; la ĉiujarajn Universalajn Kon­gresojn de Esperanto; la rekonon de nia lingvo fare de Unesko en Montevideo en 1954; multnombrajn radio-elsendojn en la universala lingvo, ktp. Sed unu el la plej atentindaj eventoj sendube estas la ĉiujara Zamenhof-Tago, la 15-a de decembro, tago kiu post la decido de Unesko en Parizo en 2015 okazis en 2017 sub ĝia patroneco. Tiurilate levi­­ĝis la demando: kiel organizi pli altni­ve­lajn, dignajn Zamenhofajn memo­ri­gojn? La Sankt-Peterburgaj esperantis­toj decidis kunlabori kun la loka be­lga konsulejo, kies antaŭa konsulo, s-ino Marie-Louise Vanherk, estis espe­ran­tisto. Krome, ili invitis la polan kon­sulon, ĉar d-ro Zamenhof estis ne nur mondcivitano, sed ankaŭ apartenas al la panteono de la pola kulturo. Tiel dum la pasintaj jaroj oka­zis pluraj altnive­laj Zamenhofaj vesperoj en belaspek­taj, oficialaj salonoj, kun enkondukaj vortoj de la konsulo, klasika koncerto fare de studentoj de la Fakultato pri Ar­toj de la universitato, signifoplena fest­parolado kaj bongusta, ampleksa bufedo. Lastfoje ambaŭ konsuloj mi­ris pri la digna okazaĵo kaj pri la el­okvente prezentata, belsona lingvo: “Ver­­dire, ni estas forte impresitaj…”!
Jen ekzemplo de agado kiu trafe disko­nigas nian lingvon kaj kontribuas al ĝia bona renomo. Sed Sankt-Peterburgo ne estas la sola urbo kie okazas altnivelaj Zamenhofaj vesperoj. Pluraj urboj en la mondo jam okazigas samspecajn even­tojn.

Jo Haazen daŭre klopodas altiri la novan generacion, – Dum la 102-a UK en Seulo

Revuo Esperanto: Ĉu diplomatoj gra­vas en la Esperanto-movado?

J.H.: UEA disponas pri aro da merit­plenaj fak- kaj ĉefdelegitoj, sed oni ne
povas ilin konsideri diplomatoj. Pro­fesia diplomato povas per sia ofi­ciala aŭtoritato ludi tre gravan ro­lon en kaj ekster nia movado. Tiaj dip­lo­­matoj in-
dividue aktivis de la ko­menco en niaj rangoj kaj ankoraŭ akti­vas. Sed mi opi­nias ke UEA devas solidigi ilian agadon starigante veran diplo­matian korpuson kun unu profesia ambasa­do­ro, ĉirkaŭita de pluraj profesiaj kon­suloj. Ni diru “la diplomatia korpuso de Esperantujo”!

Revuo Esperanto: Ĉu vi opinias ke la Esperanto-kluboj estas bona bazo por la Esperanto-movado? Kia estis la unua Esperanto-klubo kiun vi vizitis?

J.H.: La unua klubo kiun mi vizitis, estis la Reĝa Antverpena Esperanto-Societo “La Verda Stelo”. Mi opinias ke vivaj renkontiĝoj inter esperantis­toj es­­tas same gravaj kiel interretaj kon­tak­­­­toj. Necesas kuraĝigi ambaŭ. Sed mi pen­sas ke la fondinto de Univer­sala Espe­ranto-Asocio, Hector Hodler, tre ĝojus se UEA iniciatus reformadon de la tradiciaj Esperanto-kluboj en la mondo, sekvante la ekzemplojn de “The British Council”, “L’Alliance Fran­çaise”, “Das Goethe Institut” la “Instituto Cer­van­tes” aŭ Lions- kaj Rotary-kluboj. Jen altvaloraj kaj prestiĝaj organizaĵoj kiuj ĉie en la mondo tre aktivas kaj digne reklamas siajn idealojn kaj ambiciojn. Mi scias ke la financaj rimedoj de la Esperanto-movado estas limigitaj, sed UEA – oficiale kunlabo­ranta kun UN kaj Unesko – meritas pli firman orga­ni­zadon de siaj kulturaj strukturoj. Ja, krom la instruado de Es­peranto an­kaŭ la organizado de bo­ne funk­cian­taj kulturaj kluboj (i.a. retorikaj so­cietoj) ege gravas por la kreskado, la dis­radiado kaj la pre­stiĝo de nia mo­vado. Necesas bone ellabori tiun ĉi ide­on kaj trovi konvenan nomon por tiuj kluboj, kiu reflektu la altajn lingvajn kaj kulturajn ambiciojn de UEA.

Kun la Belga ministro pri eksterlandaj aferoj (en Sankt-Peterburgo) Didier Reynders

Revuo Esperanto: Ni scias ke vi estas fervora radio-aŭskultanto. Kion vi opi­nias pri la valoro de esperantlingvaj ra­dio-elsendoj?

J.H.: Esperantlingvaj radio-elsendoj es­tas ege gravaj por la disvolviĝo kaj la dis­konigo de nia lingvo. Ni ĝo­ju pri tio ke pluraj oficialaj kaj pri­va­taj radiostacioj regule elsendas en Espe­ranto, i.a. radio Varsovio, Rio-de-Ja­neiro, Pekino, Havano, Vatikano, Kali­nin­grado, Muzaiko… Bedaŭrinde la Es­peranto-gazetoj ne sufiĉe atentigas si­an legan­taron pri tiuj elsendoj, kio evi­den­te kaŭzas nesu­fiĉajn reagojn de aŭskul­tantoj. Tiel ni perdis en la pasinteco plu­rajn oficialajn, tre profesiajn radio-sta­ci­ojn kiel radio Vieno, Romo, Belgra­do, Zagrebo, Berno, Hilversumo, Buda­peŝto… La redaktoroj de tiuj stacioj ja devas pruvi al siaj direkcioj kiom da reagoj de aŭskultantoj ili ricevas, kaj se mankas reagoj, la Esperanto-stacioj fermiĝas, kio bedaŭrinde jam tro ofte okazis. Kial ni ade neglektas niajn aki­ritajn prerogativojn, kiuj montras eĉ al plej obstinaj skeptikuloj la praktikan va­loron kaj la uzadon de nia lingvo per oficialaj kanaloj? Krome, aŭskultado de Esperanto per la radio (aŭ interrete) tre helpas esperantistojn kaj komencan­tojn perfektigi sian lingvouzon dank’ al pro­fe­siaj radio-redaktoroj, kiuj ĝenerale pa­rolas tre bone, flue kaj modele. Do, ni ne plu neglektu tiun gravan aferon kaj regule anoncu esperantlingvajn radio-elsendojn en niaj revuoj, same kiel oka­zas en multe da alilingvaj gazetoj kaj ĵurnaloj en la tuta mondo!

Revuo Esperanto: Ĉu vi havas aldo­nan deziron aŭ konsilon?

J.H.: Mi deziras al ĉiuj legantoj ku­raĝon, esperon kaj konfidon!

Tiu ĉi artikolo estis publikigita en la marta numero 2018. Sekvi la plej novajn publikaĵojn de la revuo Esperanto povas membroj de UEA kaj la abonantoj. Aliĝi al UEA kaj aboni la revuon eblas ĉi-tie.