Verko kiu meritas respektan atenton
• Baldur Ragnarsson
Yvonne. Sonetoj malsekretaj. Timothy Brian Carr. Rotterdam: Bero, 2009. 251p. 18cm.
Prezo: 15,90 €
La titolo Yvonne, virina nomo; la subtitolo Sonetoj malsekretaj aludas al «Sekretaj sonetoj» de Kalocsay, tiu legaĵo sinripete enuiga malgraŭ ĝia forma perfekteco. Kio pri la 224 sonetoj, kiuj rekte aŭ nerekte estas dediĉitaj al Ivona? Mi tuj diru, ke ili certe ne estas enuigaj, savas ilin la persona tono ĉie konstatebla, kontraŭe al la Kalocsajaj, kaj pli da tema varieco; tamen ili, okaze, povas efiki lacige, sed ne nepre en negativa senco.
Kiu estas Ivona? Franca knabino, kiun ekvidis enamiĝe dekkvinjara knabo, kiu nutris tiun amon tra sia vivo, same kiel Petrarka sian amon al sia Laura. Kaj kiel Petrarka rakontis sian vivlonge tenatan sperton en la Canzoniere, Timothy Brian Carr rakontas sametose pri sia neforgesebla amo al sia Ivona. En soneto titolita dudekajarcenta «Petrarkisto» la poeto demandas: «Sed kiel mi min klasu kun Petrarko?» kaj respondas «Kiel? Per amo – ĉiamdaŭra sparko –» kaj komentas konklude: «Mi faras min Ivonaindustrio!». Tiu komento havas ironian tonon, estas kvazaŭ la poeto, almenaŭ en tiu verkmomento, iel oblikve konsiderus sian sonetaran produktadon kiel ian metian transformadon. Sed ĉu nur metio, industrio?
Ne estas tiel. La «Sekretaj sonetoj» de Kalocsay pritraktas virinon kiel cedeman objekton por amorado, la malsekretaj sonetoj de Timothy Brian Carr prezentas sian virinon kiel neatingeblan idealon. Tio ekipas lin per multe pli vastaj kaj variaj eblecoj de esprimado ol konstateblas en la sonetaro de Kalocsay. Malsimilaj sintenoj de la du poetoj al la temoj faras ĉi tie decidan diferencon. Unu estas enfermita inter siaj objektaj limoj, la alia ebligas aliron ĉiudirekte en tempo kaj spaco.
Multaj sonetoj estas datitaj taglibrece, rilate al la enhavo de la poemoj. Tiel 29 el la komencaj poemoj havas la daton 1958, la jaron de la Ekkoniĝo, kiam la estonta Esperanto-poeto estis 15-jara. Tiuj datoj donas informojn, sed efektive ne necesajn, la aĝo de la knabo klare aperas en iuj poemoj, ekzemple en «Jen mi dekkvinjaraĝa» (p. 36), la tuta ciklo sufiĉe informas pri si mem, pri la komenco, pri la evoluo ĝis la lasta poemo, kiu retrosendas ĝis 1957: «Post naŭ monatoj mi Ivonan vidos». La poeto tiel fermas la cirklon, per la prakomenco.
Kvankam la poemaro estas esence amevolua rakonto, kiel ja atestas ĝia titolo, la temo ofte devias ja alidirekte: ankaŭ vojaĝoj, muziko, kino, futbalo, havas tie siajn lokojn, kvankam la amrakonto neniam longe forestas. Notoj estas pri diversaĵoj, sed ne sufiĉaj, amaso da nomoj de personoj, lokoj kaj eventoj tie aperas sen notaj komentoj. Tiaj aludoj lacigas, sed povas efiki kiel defioj al esploro, se ne tuj, tiam poste, se oni celas plenan komprenon.
El arta vidpunkto la sonetoj de Timothy Brian Carr estas atentindaj; li tie iras siajn proprajn vojojn, ne nepre sekvante tiajn konvenciajn «regulojn» de la soneto, kiel ekzemple tiujn de malfermo de la temo, ĝia ellaborado, ekzemplo kaj konkludo. Esence la poezio de Carr estas impresionisme elokventa, kio ja havas siajn riskojn, sed ankaŭ ofte surprizojn, kiuj povas efiki aŭ kiel ĝueblaj sparkoj aŭ kiel neagrablaj ĝenoj, depende de la leganto. Bildara troŝarĝemo ne faciligas la legadon, sed pacienca leganto certe klopodas trairi tiajn densaĵojn kaj trovi tie valorojn.
La Ivona-libro de Carr estas atesto de obsedo, kiu trovas sian esprimadon en necedema volo al kontentiga rezulto, ĉiu ŝtupo pelas la poeton al ĉiam nova ŝtupo, tamen ne nepre progresiga; la procezo ŝajnas senfina; oni demandas sin, kiam elĉerpiĝos la fortostreĉoj de la poeto. Al mi persone la akumula efiko de la poemaro estas tiu de mirmiksita admiro pri la kapabloj de la poeto nutri sian inspiron per senlaca elĉerpado de la temo, rezultiganta verkon, kiu meritas respektan atenton.
Tiu ĉi artikolo estis publikigita en la oktobra numero 2010. Sekvi la plej novajn publikaĵojn de la revuo Esperanto povas membroj de UEA kaj la abonantoj. Aliĝi al UEA kaj aboni la revuon eblas ĉi-tie.